Chân dung người phụ nữ Mỹ chèo chống con thuyền Ucraina (phần 2)

(Tiếp theo)

Những mối liên hệ của Bà Jaresco, đặc biệt là mối liên quan giữa công ty Horizon Capital với USAID, là tư liệu cho những chuyên gia theo học thuyết âm mưu khi họ cho rằng phong trào biểu tình Euromaidan là một âm mưu của Phương Tây nhằm đưa Ucraina ra khỏi tầm ảnh hưởng của Nga. Ngoài bà Jaresco, hai vị bộ trưởng người nước ngoài khác cũng nằm trong tầm ngắm của các chuyên gia theo học thuyết âm mưu. Đó là Bộ trưởng Thương mại và Kinh tế Aivaras Abromavicius và Bộ trưởng Y tế Alexander Kvitashvili.

Nhiều vị bộ trưởng mới của chính phủ Ucraina hay những chuyên gia làm việc trong chính phủ có những nguồn gốc khác nhau như Ba Lan, Đức, Canada…Tuy nhiên, giờ đây tất cả họ đều loại bỏ sự khác biệt để phục vụ cho một chính phủ. Bộ trưởng Jaresco đã không còn phải mang quốc tịch nước ngoài tại Ucraina nữa, Tổng thống Poroshenko đã cấp cho bà quyền công dân Ucraina để phục vụ đất nước. “Tôi là một người gốc Ucraina. Hiện nay, tôi đã có được hộ chiếu Ucraina.”

Theo luật pháp địa phương, bà Jaresco không thể cùng lúc mang 2 hộ chiếu. Tuy nhiên, bà vẫn có thời gian vài năm trước khi bị tước bỏ quốc tịch Mỹ. Nhiều chuyên gia không ngờ rằng vị bộ trưởng này có thể làm việc tại vị trí hiện tại lâu như vậy bởi mức lương của bà chỉ là 10.000 Hryvnia/tháng, tương đương 300 USD. Bộ trưởng Jaresco cho biết bà làm công việc này chỉ bởi lòng yêu nước. Không có lý do nào khác thôi thúc bà làm việc ngoại trừ hy vọng thay đổi Ucraina. “Ucraina phải thành công. Không có chỗ cho thất bại của bất kỳ ai trong chúng tôi.”

Vào tháng trước, Thủ tướng Yatsenyuk cho biết nền kinh tế Ucraina đã suy giảm 20% trong năm qua do sự can thiệp quân sự của Nga. Bộ trưởng Jaresco cũng cho biết Cựu Tổng thống Yanukovych đã bỏ rơi Ucraina với khoản nợ 40 tỷ USD. Dự trữ ngoại hối của Ucraina đã giảm từ 20,4 tỷ USD xuống chưa đến 7 tỷ USD. Đồng Hryvnia đã giảm giá từ mức 8 Hryvnia/USD tại thời điểm trước cách mạng Euromaidan xuống mức thấp kỷ lục 32,5 Hryvnia/USD vào ngày 25/2/2015, thời điểm ngân hàng trung ương Ucraina tạm ngừng giao dịch hối đoái trong 3 ngày. Thông tin này đến với chính phủ Ucraina khi nước này chuẩn bị tái cơ cấu lại nợ nước ngoài. Kết quả là việc phục hồi nền kinh tế Ucraina trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Hiện nay, tình hình Ucraina đã trở nên tốt hơn. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã cam kết hỗ trợ 17,5 tỷ USD cho Ucraina trong vòng 4 năm tới. Theo bà Jaresco, điều này sẽ đem lại sự tự tin cho nền kinh tế cũng như mở ra quan hệ hỗ trợ song phương và đa phương cho Ucraina trong thời điểm khó khăn hiện tại.

Mỹ cũng đã cam kết khoản hỗ trợ 2 tỷ USD, Liên minh Châu Âu (EU) cam kết một khoản cho vay 2,2 tỷ Euro. Các nước như Đức, Nhật Bản và Canada cũng cam kết hỗ trợ trị giá khoảng 1 tỷ USD mỗi nước.

Cam kết của IMF và một số nước khác là điều cần thiết cho Ucraina hiện nay. Tuy nhiên, những khoản tài chính này chỉ thực sự có hiệu quả khi hệ thống kinh tế của Ucraina được cải cách triệt để.

Trong chiến dịch tranh cử, Tổng thống Ucraina Poroshenko đã cam kết thoái vốn khỏi tập đoàn Roshen, công ty bánh kẹo đã giúp ông trở thành tỷ phú. Lý do thực sự đằng sau chiến dịch cải cách của vị tổng thống này là nhằm vào sự gia tăng ảnh hưởng của những ông trùm chính trị-kinh tế sau cách mạng Euromaidan. Những ông trùm này kiểm soát giới truyền thông và có tiếng nói trong Nghị viện Ucraina. Vì vậy, quốc gia này đang gặp khó khăn trong việc chống lại những tệ nạn trong chính hệ thống quyền lực của nước mình. Trong một cuộc khảo sát gần đây của công ty tư vấn Research & Branding Group, có 46% số người phỏng vấn không hài lòng về những gì mà Tổng thống Poroshenko đã làm.

Tuy nhiên, đã có một số dấu hiệu tích cực trong tiến trình cải cách của Ucraina. Đầu tháng 2/2015, chính phủ Ucraina công bố kế hoạch nộp thuế thu nhập doanh nghiệp thông qua hệ thống điện tử. Quá trình này có thể tiết kiệm 1 tỷ USD tiền gian lận thuế mỗi năm. Đây là tệ nạn đóng vai trò quan trọng trong tình trạng tham nhũng của Ucraina và khiến nhà nước thiệt hại 25% ngân sách quốc gia mỗi năm. Bên cạnh đó, rất khó để có thể tìm ra một nhân vật chính trị nổi tiếng “trong sạch hoàn toàn” tại Ucraina. Tiến trình cải cách tư pháp tại nước này đang gặp khó khăn khi cả tổng thống lẫn Quốc hội Ucraina đều không muốn từ bỏ ảnh hưởng đến tòa án.

Đây chỉ là một số ít vấn đề cần cải cách trong 60 vấn đề được thảo luận bởi chính phủ Ucraina. Chánh Văn phòng Tổng thống Dmytro Shymkiv hiểu rất rõ những gì mà Ucraina phải đối mặt. Một nửa nhân viên dưới quyền ông Shymkiv chưa bao giờ sử dụng thư điện tử, 1/3 số nhân viên chưa bao giờ sử dụng máy tính. Kết quả là Ucraina có một hệ thống thủ tục giấy tờ cồng kềnh ngập trong chữ ký và con dấu cho các thỏa thuận bất động sản hoặc xây dựng. Điều này tạo cơ chế cho tình trạng tham nhũng ở nước này.

Ông Shymkiv cho biết đã có rất nhiều nghi vấn về hệ thống nhà nước nhưng không có ai để ý trong 20 năm qua. Hiện nay, Ucraina đang phải xây dựng lại một hệ thống nhà nước bền vững. Mỗi ngày các quan chức chính phủ phải xây dựng một quy định mới hoản hảo và đảm bảo quy định này không phải sửa chữa lại.

Ucraina là một trong số ít các quốc gia ở Châu Âu không có mạng internet 3G. Chính phủ Tổng thống Poroshenko vừa hoàn thành việc bán giấy phép kinh doanh 3G cho một số công ty viễn thông. Nhờ đó, ngân sách quốc gia sẽ có thêm gần 300 triệu USD. Trong khi người dân Ucraina vui mừng vì dịch vụ 3G thì cả thế giới đã có kế hoạch nâng cấp lên 5G. Đây là thực trạng của Ucraina, một thực trạng kẹp giữa lý tưởng và sự thất vọng. Công cuộc cải cách của Ucraina được thực hiện quá chậm chạp đến mức một số chuyên gia cảm thấy chính phủ không thực sự nghiêm túc đối với tiến trình này.

Bộ trưởng Thương mại Abromavicius cho biết họ có rất nhiều mục tiêu trong việc tái cơ cấu hệ thống tại Ucraina. Tổng Cục Thống kê thuộc Bộ Thương mại có 10.450 nhân viên, cao hơn nhiều so với các nước khác và đây là một trong những mục tiêu cần cải cách. Một thế hệ mới đang điều hành đất nước Ucraina và họ làm việc rất hiệu quả. Do đó họ cũng yêu cầu sự hiệu quả từ những quan chức khác. Bộ trưởng Thương mại cho rằng sẽ là lãng phí nếu Ucraina bỏ lõ cơ hội tái cơ cấu trong tình hình hiện nay. Trong năm nay, Bộ Thương mại dự kiến sẽ giảm 5,5% số nhân viên.

Bên cạnh đó, vị bộ trưởng này cũng phát biểu rằng cuộc xung đột tại miền Đông Ucraina là một sự hiểu nhầm. Ông nói rằng những nhà lãnh đạo Nga đã sai lầm về Ucraina, họ không hiểu quốc gia này. Ucraina chỉ đơn giản là muốn được độc lập và đưa ra quyết định cho bản thân mình.

Giám đốc Genna Lozovsky của Sandglass Capital Management đã đi tìm cơ hội đầu tư trong công cuộc tái cơ cấu nợ của Ucraina. Trong năm qua, vị giám đốc này đã giảm danh mục đầu tư vào Ucraina giống như bao nhà đầu tư khác. Ông Lozovsky cho rằng thị trường Ucraina có rủi ro cao khi đầu tư. Hiện Sandglass Capital Management đang tập trung đầu tư vào ngành xuất khẩu tại Ucraina để hưởng lợi từ sự sụt giá của đồng Hryvnia. Tuy nhiên, ông vẫn tin vào triết lý “Không có tài sản kém, chỉ có mức giá tồi” trong đầu tư.

Theo những nhà lãnh đạo mới của Ucraina, cuộc xung đột với Nga đã khiến nước này mất đi 10% lãnh thổ. Kể cả vậy, các nhà đầu tư sẽ không quay lại quốc gia này như trước đây nếu hòa bình không được thành lập trên toàn lãnh thổ. Giám đốc Lozovsky cho biết đây là điểm khác biệt căn bản giữa thị trường Ucraina và những thị trường đầu tư rủi ro khác.

Nhà đầu tư Michael Maltzoff đã từng đầu tư vào thị trường Nga năm 1995 thông qua Quỹ East Europe Development Fund. Tuy nhiên, ông Maltzoff đã rút khỏi thị trường này vào năm 2013 khi những tệ nạn kinh tế trên thị trường này không suy giảm dưới thời Cựu Tổng thống Yanukovych. Hiện nay, nhà đầu tư này đã quay lại Ucraina để tìm kiếm cơ hội đầu tư mới và ông đang chú ý đến những ngân hàng quốc doanh Ucraina.

Nhiều nhà đầu tư cho rằng tổng thống và thủ tướng hiện tại không thể đứng vững trước tình hình hiện nay. Tuy nhiên, bản thân ông Maltzoff lại cho rằng tình hình tại Ucraina là khá lạc quan và sự phục hồi của nền kinh tế sẽ nhanh hơn dự đoán, vào khoảng 1 năm sau. Thị trường này trong ngắn hạn sẽ có một năm tái cơ cấu và đầy khó khăn. Tăng trưởng kinh tế sẽ chỉ bắt đầu từ mùa xuân năm 2016. Ông Maltzoff nói rằng lịch sử đã chứng minh thị trường cần những thay đổi mạnh mẽ để có thể phá vỡ hệ thống cũ.

Mặc dù vậy, rất khó để xác định tâm lý các nhà đầu tư tại Ucraina hiện nay. Một số tổ chức đầu tư quốc tế lớn có thể tìm thấy cơ hội tại đây, trong khi một số khác chỉ mong có thể tồn tại trong cuộc khủng hoảng hiện tại.

Bộ trưởng Jaresco đã từng nói bà không phủ nhận những vấn đề còn tồn tại trong quốc gia này. Tuy nhiên, vị bộ trưởng này cũng phát biểu rằng bà có thể tách biệt cơ hội đầu tư với những vấn đề khó khăn đó.

Theo bà Jaresco, chính phủ Ucraina không lừa dối nhà đầu tư về những thách thức cũng như cơ hội trong nền kinh tế hiện nay. Bộ trưởng Tài chính Ucraina kêu gọi các nhà đầu tư dừng thoái vốn khỏi Ucraina trước khi để lỡ mất cơ hội kinh doanh. Quốc gia này sẽ trở thành “một người đi vay tốt” và dần trở thành “một chủ nợ tốt”.

Hoàng Nam – Theo Bloomberg Businessweek