Chân dung người phụ nữ Mỹ chèo chống con thuyền Ucraina (phần 1)

Ucraina hiện đang là một quốc gia có chiến tranh, đó là lý do khiến Bộ trưởng Tài chính Natalie Jaresko phải di chuyển 20 km từ Kiev đến Irpin để thăm một bệnh viện quân đội và an ủi các cựu chiến binh trong cuộc xung đột gần đây tại miền Đông nước này. Vị Bộ trưởng này đi từ phòng bệnh này qua phòng bệnh khác với những câu “Anh đã phục vụ ở đâu?” “Làm thế nào mà anh bị thương?”.

Bộ trưởng Tài chính Natalie Jaresko thăm bệnh viện quân sự Irpin

Bà Jaresco mặc dù xuất thân từ bang Chicago-Mỹ nhưng có thể nói tiếng Ucraina rất tốt và có vẻ không ai quan tâm đến chất giọng Mỹ của bà. Bộ trưởng Jaresco đã ca ngợi những người lính tại đây là những vị anh hùng, một công việc đáng lẽ ra phải thuộc về những vị tướng quân đội lại được thực hiện bởi một bộ trưởng tài chính. Có vẻ như cuộc khủng hoảng tại Ucraina đã khiến người dân tại đây phải thực hiện những vai trò ít khi xảy ra.

Cách đây 3 tháng, bà Jaresco đã rời khỏi công ty cổ phần tư nhân mà bà đồng sáng lập vào năm 2006 tại Ucraina để tham gia chính phủ của Tổng thống Petro Oleksiyovych Poroshenko. Vị tổng thống này vốn là một tỷ phú sản xuất bánh kẹo và sôcôla, đã được bầu làm tổng thống sau những cuộc biểu tình chống chính phủ của người dân Ucraina (Cách mạng Euromaidan). Vào thời điểm đó, bà Jaresco thậm chí chưa phải là công dân Ucraina.

Hiện nay, với tư cách là quan chức kinh tế hàng đầu của đất nước, Bộ trưởng Jaresco là người liên kết giữa Ucraina với Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (EBRD). Bà cũng là người chịu trách nhiệm cải cách thuế cũng như quản lý tài chính quốc gia. Nhiệm vụ trước mắt của vị bộ trưởng này là đưa ngân sách Ucraina thoát khỏi tình trạng khó khăn. Bà Jaresco cho biết không thể đợi cho đến khi tình hình trở nên tốt đẹp rồi mới hành động.

Sau gần 1 năm kể từ khi ông Poroshenko lên làm tổng thống, cả thế giới đã tập trung sự chú ý vào cuộc xung đột tại miền Đông Ucraina. Cuộc xung đột này bắt đầu vào tháng 2/2014, ngay sau khi Cựu Tổng thống Viktor Yanukovych rời khỏi Ucraina do các cuộc biểu tình Euromaidan. Tính đến nay, cuộc xung đột tại miền Đông Ucraina đã gây thiệt mạng khoảng 6.000 người.

Mặc dù vậy, cho dù Ucraina có thành công trở thành một quốc gia dân chủ độc lập hay không phụ thuộc nhiều vào những nỗ lực của Bộ trưởng Jaresco và các đồng nghiệp của bà trên mặt trận kinh tế, vốn cũng khó khăn như trên mặt trận quân sự. Nhiệm vụ của bà Jaresco và những đồng nghiệp là phải xây dựng lại một nền kinh tế đã suy sụp và gây dựng lại lòng tin quốc tế đối với Ucraina. Đồng thời, Bộ trưởng Jaresco và các đồng nghiệp cũng phải đối mặt với tình trạng tham nhũng, thiên vị đã ám ảnh Ucraina kể từ khi Liên Xô tan rã. Bà và các đồng nghiệp phải thực hiện nhiệm vụ trên bằng bất cứ giá nào bởi nhiều nguyên nhân. Các ngân hàng quốc doanh Ucraina đang trên bờ vực sụp đổ, ngân sách quốc gia đang tiêu đến những đồng dự trữ ngoại hối cuối cùng còn tỷ lệ lạm phát tại đây đã đạt 28% và vẫn tiếp tục tăng. Vào tháng 1/2015, đồng Hryvnia đã giảm 1/3 giá trị chỉ trong vài giờ. Người dân Ucraina sẽ ngày càng căm ghét chính phủ Ucraina hiện tại cũng như những người ủng hộ Phương Tây nếu xung đột quân sự vẫn còn tiếp diễn còn công cuộc cải cách vẫn bị đình trệ.

Một cuộc biểu tình gần đây tại thủ đô Kiev

Bộ trưởng Jaresco đã thể hiện sự nghiêm trang và tôn trọng khi đến thăm bệnh viện Irpin. Rất nhiều thương binh đã chào đón Bà Jaresco, thậm chí chen chúc trong một phòng để nói chuyện với bà. Những người lính này nói về việc thiếu thốn hỏa lực trên mặt trận. “Tại sao chúng ta không có vũ khí hiện đại?” “Làm thế nào mà quân địch lại có thể biết vị trí của chúng ta bất kỳ lúc nào?” Bộ trưởng Tài chính Ucraina lắng nghe câu chuyện của những người lính này trong khi biết rõ rằng Ucraina không đủ tiền để trang bị tốt hơn cho quân đội.

Khi bà Jaresco hỏi những người lính xem họ định làm gì sau khi hồi phục, họ đã trả lời rằng sẽ quay trở lại mặt trận. Mặc dù chức trách của Bà Jaresco liên quan đến những con số tài chính khô khan nhưng vị bộ trưởng này vẫn rơi lệ khi rời khỏi bệnh viện Irpin.

Cha của bà Jaresco là ông Ivan, sinh năm 1932 tại Poltava-Ucraina. Trong chiến tranh thế giới lần thứ 2, ông Ivan đã bị lưu đày cùng gia đình đến một trại tập trung của Đức Quốc xã ở Đức. Sau chiến tranh, ông di cư sang Chicago-Mỹ và gặp Bà Maria, mẹ của Bà Jaresco và cũng là một người tị nạn Ucraina. Gia đình thuộc tầng lớp trung lưu nghèo của ông Ivan đã nuôi nâng 3 đứa con, bao gồm bà Jaresco.

Theo Bộ trưởng Jaresco, câu chuyện của bà cũng giống bao câu chuyện gia đình đi tìm ước mơ tại Mỹ. Theo bà, quốc gia này đã cung cấp cơ hội, tự do và những ước mơ trong những năm 50. Hồi niên thiếu, vị bộ trưởng này dành những ngày cuối tuần tại trường học tiếng Ucraina và cho nhà thờ. Tuy nhiên, gia đình ông Ivan lại nói tiếng Anh ở nhà bởi cha của bà Jaresco muốn các con hòa nhập vào xã hội Mỹ. Ngoài ra, ông Ivan cũng rất cẩn thận để không liên quan đến chính trị và hy vọng rằng gia đình ông sẽ trở thành một gia đình trung lưu tại Mỹ.

Bà Jaresco học chuyên ngành kế toán tại trường Đại học Depaul, sau đó theo học thạc sĩ tại trường Harvard năm 1989. Sau khi tốt nghiệp, bà làm công việc hành chính tại văn phòng chịu trách nhiệm về Liên Xô thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ. Khi Liên Xô tan rã, vị bộ trưởng này đã đến Kiev vào năm 1992 với tư cách là một trong 8 quan chức ngoại giao thuộc Đại sứ quán Mỹ tại Ucraina và sống tại quốc gia này cho đến nay. Ông Ivan không thể hiểu những gì con gái mình làm. Do những gì trải qua nên ông Ivan cố gắng tránh né những vấn đề liên quan đến chính trị và ông không hiểu tại sao bà Jaresco lại rời bỏ vùng đất ước mơ để đến sống tại Ucraina.

Khi sống tại Ucraina, Bộ trưởng Jaresco nhận thấy quốc gia này sẽ gặp khó khăn trong việc chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường. Đồng thời, việc đẩy nhanh tư nhân hóa tài sản nhà nước cũng là một cơ hội tốt cho quốc gia này. Bà Jaresco thôi việc tại Đại Sứ quán và gia nhập Quỹ Western NIS Enterprise Fund (WNEF). Đây là một tổ chức được hỗ trợ bởi Cơ quan Phát triển Quốc tế thuộc chính phủ Mỹ (USAID) và được thành lập nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ucraina.

Giữa những năm 1990, Ucraina có tỷ lệ siêu lạm phát 10.000% và sau đó là những ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng tài chính tại Nga. Sau gần một thập kỷ trì trệ, quốc gia này có những dấu hiệu tăng trưởng đầu tiên vào năm 2000. Năm 2004, cuộc Cách mạng Cam (OR) nổ ra và tình hình bất ổn tại Ucraina tăng cao. Mặc dù vậy, các nhà đầu tư quốc tế thấy lại cơ hội tại Ucraina. Năm 2006, bà Jaresco và 3 đối tác khác đã thành lập công ty quản lý Horizon Capital nhằm tham gia quản lý Quỹ WNEF và 2 quỹ tài chính khác. Khi bà rời công ty vào tháng 12/2014, họ đang quản lý 600 triệu USD tiền đầu tư vào Ucraina.

Năm 2014, Bộ trưởng Jaresco đã phát biểu rằng sự thay đổi chế độ năm ngoái là thời điểm tuyệt vời để Ucraina phát triển với một tốc độ nhanh hơn nhiều so với giai đoạn 22 năm qua. Xã hội Ucraina hiện nay đã có sự thay đổi căn bản và những nhu cầu của người dân Ucraina không thể bị bỏ qua bởi bất kỳ nhà chính trị nào.

Bìa của tờ Bloomberg Businessweek

Sau đó, đại diện của công ty dịch vụ nhân sự WE Partners làm việc cho chính phủ mới đã đến gặp bà Jaresco tại Horizon Capital. Công ty này đã phỏng vấn nhiều ứng cử viên cho nhiều chức vụ trong chính phủ trước khi đến gặp vị nữ quản lý này. Mới đầu, bà từ chối vì đã có công việc riêng nhưng vẫn đồng ý gặp Tổng thống Poroshenko và Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk. Bộ trưởng Jaresco cho biết họ đã nói chuyện nhiều về lòng yêu nước và tìm được những điểm chung về những vấn đề cần thiết cho cải cách tại Ucraina. Trong đó bao gồm vấn đề về môi trường kinh doanh, các tổ chức tài chính quốc tế, các mối quan hệ song phương của Ucraina.

Nếu đồng ý làm việc trong chính phủ thì bà Jaresco có thể thu hút tài chính cho Ucraina trong giai đoạn khó khăn và thuyết phục các nhà đầu tư rằng vẫn còn có cơ hội thành công tại Ucraina. Cả tổng thống và thủ tướng Ucraina đều đã hy vọng bà Jaresco có thể dùng những kinh nghiệm của mình để làm những điều đó cho đất nước. Sau đó 1 tuần, bà đã đồng ý làm Bộ trưởng Tài chính Ucraina.

(Còn tiếp)

Hoàng Nam – Theo Bloomberg Businessweek