Trận không chiến kỳ lạ bậc nhất trên bầu trời Việt Nam

Trung tướng Phạm Phú Thái, cựu phi công MiG-21 trong bài viết “Khoảng trời miền Trung trước năm 1975 lịch sử” đã đề cập tới trận không chiến kỳ lạ, duy nhất trong chiến tranh Không quân trên bầu trời Việt Nam.

Bài viết của ông để tưởng nhớ người chỉ huy, người anh cả của đoàn bay MiG-21 khóa 3 - Đại tá, Anh hùng Đinh Tôn và các liệt sĩ phi công chiến đấu của Không quân Việt Nam:   

Phi công lái MiG-21 Đinh Tôn. Ảnh tư liệu

Đó là ngày 11/9/1972, khi Trung đoàn 921 đã chuyển về đóng quân tại sân bay Gia Lâm. Anh Tôn lúc đó là Trung đoàn phó, do ngồi trực sở chỉ huy khá lâu nên anh phải lên sân bay Nội Bài để bay hồi phục kỹ thuật. Người bay kèm anh hôm đó là chuyên gia Liên Xô.

Sở chỉ huy Quân chủng và Binh chủng nắm thời cơ Không quân Mỹ giãn ra sau đợt đánh tập trung nên cho chúng tôi tranh thủ huấn luyện.

Chiều hôm đó, tôi có nhiệm vụ dẫn phi công Lê Khương, cất cánh từ Gia Lâm lên bay hồi phục bài đánh chặn máy bay địch ở tầng trung. Khi bay qua sân bay Nội Bài còn nghe tiếng anh báo cáo Sở chỉ huy để làm các động tác kỹ thuật bay tại đỉnh sân bay. Chúng tôi được lệnh chuyển kênh liên lạc, để không ảnh hưởng tới các máy bay huấn luyện khác ở khu vực Nội Bài.

Khi dẫn đường, Sở chỉ huy bắt đầu dẫn biên đội tôi vào tiếp cận mục tiêu thì không cho khẩu lệnh chỉ thị mục tiêu nữa, mà thông báo ngắn gọn là “giữ độ cao 5km, vòng tại chỗ. Có địch vào sân bay Nội Bài”. Tôi lệnh cho số 2, Lê Khương “dàn đội hình chiến đấu, tăng cường cảnh giới, kiểm tra vũ khí”.

Tôi chần chừ, không dám liên lạc tiếp với Sở chỉ huy vì chắc chắn ở đó đang căng thẳng xử lý tình huống bất ngờ này. Không biết tình hình địch ra sao, tôi chỉ mong được Sở chỉ huy dẫn về khu vực có địch để đánh địch giải toả cho sân bay.

Tôi cũng không biết hai thầy trò anh đã lâm trận. Sau này tìm hiểu, tôi mới biết Sở chỉ huy lúc đó không dám đưa chúng tôi về để giải toả cho chiếc máy bay kia, có lý do là biên đội tôi chưa sẵn sàng, vì đang huấn luyện hồi phục cho số 2, Lê Khương sau khi bị thương, nhảy dù ở trận đánh trước đó.

Máy bay chiến đấu F-4 của Không quân Hải quân Mỹ

Một máy bay huấn luyện đụng độ cả biên đội tiêm kích của Mỹ

Sau này tôi đã tìm hiểu và đã biết được diễn biến của trận đánh kỳ lạ này như sau: Trước hết, đây là trận không chiến (nếu có thể được gọi là như vậy) giữa một máy bay huấn luyện, không mang vũ khí với biên đội máy bay F-4J của Hải quân Mỹ bí mật đột kích vào sân bay Nội Bài.

Đây là trận đánh với sự có mặt lần đầu tiên và duy nhất của phi công chuyên gia Liên Xô trong suốt cuộc chiến tranh.

Điều kỳ lạ là trong trận này, đối tượng tấn công của biên đội F-4J chỉ là 1 chiếc MiG-21U hai chỗ ngồi dùng để huấn luyện, không đeo vũ khí. Các máy bay F-4J phát hiện và chủ động trước mà không có cách gì bắn rơi được MiG-21. Biên đội F-4J hoàn toàn làm chủ tình thế.

Nhưng chỉ đến khi hết dầu, động cơ ngừng hoạt động, không thể điều khiển máy bay theo ý muốn nữa, hai thầy trò anh mới chủ động rời máy bay, để phi công Mỹ bắn trúng chiếc máy bay đã cạn dầu và không có phi công điều khiển.

Anh Tôn sau này kể lại: “Khi đã hoàn tất các động tác kỹ thuật cần thiết, hai thầy trò đang cơ động nhẹ nhàng đưa máy bay về vòng 3 để chuẩn bị hạ cánh, đột nhiên, anh có linh tính thế nào đó, mới qua quan sát, giật mình thấy hai làn khói vừa xịt ra từ hai chấm đen phía sau khoảng 2-3km. 

Anh lập tức kéo giật máy bay chéo xuống đất để tránh tên lửa, đồng thời, tống tay ga lên mở tăng lực. Hai quả tên lửa sượt ra phía sau đuôi, không trúng. Đúng lúc đó, anh nghe được tiếng nói từ đài chỉ huy bay thông báo và hướng dẫn anh cơ động tránh tên lửa. 

Hai viên phi công F-4J đã thấy chiếc MiG-21 cơ động gấp tránh được tên lửa, sau đó kéo vọt lên vòng chiến đấu gắt, tạo ngay thế đối đầu. Và từ thời điểm đó, chiếc MiG-21 hoàn toàn chủ động, cơ động, có lúc còn bám được vào vào phía sau một chiếc F-4J. 

Mỗi lần thấy một tốp dãn ra vòng ngoài để tạo thế chuẩn bị bắn tên lửa, anh lại “nghiến răng nghiến lợi” kéo cần lái, xoay máy bay vào thế đối đầu, không cho chiếc máy bay nào địch có đủ điều kiện bắn trúng, mặc dù những chiếc FJ đã có gắng bắn nhiều loạt tên lửa nhưng đều trượt. 

Khi chúng tôi hỏi anh về phản xạ của người phi công Liên Xô, anh nói: “Ông ấy, sau khi thấy máy bay đột ngột vòng gấp tránh tên lửa mới biết là đang bị máy bay tiêm kích của Không quân Mỹ bám đuôi, và vì vậy hoàn toàn thả cần lái để anh chủ động cơ động, thực hiện các động tác không chiến”.

Phi công Đinh Tôn (ngoài cùng, bên phải) tại Sân bay Thọ Xuân năm 1971. Ảnh tư liệu

Vodka và cá khô uống mừng

Khi thấy đèn tín hiệu đỏ báo sắp hết dầu sáng lập lòe trong buồng lái, nhẩm tính, với chế độ “tăng lực” như thế này thì chỉ còn trên dưới một phút nữa phải thoát khỏi máy bay, trước khi bị tên lửa địch bắn trúng, hai thầy trò sẽ rơi vào thế nguy hiểm. Nếu bị tên lửa bắn trúng, có nhảy dù ra được thì cũng khó mà toàn vẹn vì những động tác cơ động tránh tên lửa diễn ra ở độ cao rất thấp.

Và thế là, bằng một động tác kỹ thuật tuyệt đỉnh, anh cho máy bay dựng thẳng lên, sau đó lộn xuống và lại làm động tác nửa vòng chiến đấu thật gấp và báo cho ông thầy ngồi sau: “Chuẩn bị, nhảy dù nhé!”, đồng thời, thả cần lái, cầm tay kéo chốt nhảy dù giật mạnh.

Hai tiếng nổ phát ra từ hai quả đạn phóng ghế của hai thầy trò, hai chiếc dù bung ra ở độ cao không quá 150-200m. Cùng lúc đó, hai quả tên lửa từ một chiếc F-4J phóng đến trúng vào chiếc MiG-21 không người điều khiển, đang chòng chành và nổ tung.

Chiếc MiG-21 rơi cách chỗ hai phi công tiếp đất vài trăm mét. Một cách tình cờ, hai chiếc dù của hai thầy trò lại rơi vào đúng địa điểm trú quân bí mật của đoàn chuyên gia Liên Xô. Hai người rẽ luôn vào phòng nghỉ của chuyên gia. Phi công Liên Xô đập một chai vodka kèm đồ nhắm là cá khô mang sang từ Liên Xô để “uống mừng” thoát nạn trong trận không chiến kỳ lạ. 

Trung tướng Phạm Phú Thái

vietnamnet.vn